АЛГАЧКЫ ЖАМААТТЫК КООМ

АЛГАЧКЫ ЖАМААТТЫК КООМ — структурасы адамдар жамаатынын общиналык ж-а кандаш- туугандык формадагы алакалар м-н мүнөздөлгөн алгачкы (же архаикалык) коомдук-экономикалык формация; алгачкы адамдар жаралган мезгилден тартып мамлекет пайда болгон учурга чейинки (б. з. ч. 6-5 миң жылдык) доорду өз кучагына камтыйт. Коллективдүү эмгек ж-а керектөө м-н мүнөздөлөт. Көпчүлүк окумуштуулардын пикири б-ча А. ж. к-дун негизги ячейкасы болуп матриархат эсептелген. Кийин матриархат патриархаттагы чоң үй-бүлө, андан соң коңшулук жамаат м-н алмашылган. Алгачкы адамдын ишмердүүлүгү жуп, чоң ж. б. формадагы үй-бүлөлөрдөн куралган урук, уруулук, айылдык жамааттардын чегинен чыккан эмес. Үй-бүлөлөр адамдын тукумун уланткан ж-а жамааттан чарбалык, диний ж. б. ишмердүүлүктөрү м-н тигил же бул деңгээлде көз каранды болгон ячейка болуп саналган. Үй-бүлөлөр экзогамдуу формада түзүлгөндүктөн, жамааттын составына кандаш-туугандаш адамдардан сырткары башка жамааттын өкүлдөрү болуп эсептелген жубайлар кирген. Үй-бүлөлүк мамилелерди жөнгө салуу жамааттар аралык байланыштарга туруктуу ж-а ирээттүү мүнөз берип, жамааттардын ири социалдык бүтүндүккө айлануусуна көмөктөшкөн (уруулук түзүлүш ж. б.). Өндүрүштүн өнүгүшү ж-а эмгектин коомдук бөлүнүшү жеке менчиктин, индивидуалдуу чарбанын пайда болушуна ж-а уруунун бай ж-а кулдар сыяктуу таптарга бөлүнүшүнө алып келген. Таптар аралык мамилелерди жөнгө салуу социалдык топтордун ж-а мамлекеттин пайда болушун шарттаган. Айрым элдерде А. ж. к-дун саркындылары 20-к-га чейин сакталган.