НУС

НУС (гр. nus — акыл) — антикалык философиядагы аң-сезим м-н ой жүгүртүүнүн бүткүл жыйындысын чагылдырган негизги түшүнүктөрдүн бири. Философиялык мааниде алгачкы жолу Анаксагордун окуусунда кездешет ж-а ал формасыз материяга форма берүү тартибинин принциби катары чечмеленген. Бул түшүнүк идеалисттик мааниде Платон м-н Аристотелдин философиясында чечмеленген. Алардын окуусунда Н. адамга гана мүнөздүү ж-а адамды жаныбарлар дүйнөсүнөн айырмалаган «ой жүгүрткөн жан» болуп эсептелет. Аристотелдин чыгармаларында Н. түшүнүгү Кудайды же демиургду белгилөө үчүн пайдаланылган. Аталган түшүнүк неоплатониктердин окуусунда өзгөчө мааниге ээ болуп, ал дүйнөнүн маңызын аныктаган ж-а бардык нерселерге форма берген керемет болмуш катары түшүндүрүлгөн. Материалисттер да бул түшүнүктү кабыл алышкан. Демокрит Н-ту шар формасындагы от деп түшүнгөн. Антикалык материалисттердин пикири боюнча Н. табият мыйзамдарынын жыйындысы же материалдуу дүйнөдөгү жашоонун булагы болуп эсептелет. Демокриттин гносеологиясында Н. ирээтсиз сезимдик туюмдардан айырмаланган таанымдын (билик) өтө так принциби катары айырмаланат.