ИБН СИНА Абу Хусейин ибн Абдаллах, Авиценна (980, Бухара ш-на жакын жердеги Афшин кыштагы–1037) – Чыгыштын даанышман илимпозу; дарыгер, философ, акын, астроном. Анын «Шыпаа китеби» 11-к-да эле латын тилине которулуп, европалык окуу жайларында мед. б-ча колдонулуучу жападан жалгыз китеп болгон. И.С. байыркы улуу дарыгер, медицинанын атасы деп саналган Гиппократты өз устатым деп атаган. Бирок анын окуусуна көп өз-гөртүүлөрдү… Кененирээк »
БАРСБЕК, Ынанчу Алп Билге – 7-к-дын аягы–8-к-дын башында Енисейдеги Кыргыз кагандыгынын башкаруучусу. Анын тушунда кыргыздардын элчилери Кытайга, Тибетке, Түргөш кагандыгына жиберилип 34 турган. Экинчи Чыгыш Түрк кагандыгынын кагандары да Б-ди өзүнө ийитүү максатында оболу анын кагандыгын таанышкан ж-а Элтерис кагандын кызын ага канышалыкка беришкен (Күл тегинге арналган эстеликтин маалыматы). Б. каган табгачтар (кытайлыктар), «он ок (элинин) каганы» (түргөштөр),… Кененирээк »
БАЛБАЙ БААТЫР, Балбай Эшкожо уулу (1797–1867) – бугу уруусунун токойлуу уругунан чыккан беделдүү манап. Ал Боромбай м-н бирдикте 1855-ж. Омскиде Россиянын букаралыгына өтүү ж-дө бугу уруусунун атынан ант кармаган. 19-к-дын 50–60-жылдарында болгон бугу м-н сарыбагыш ортосундагы жаңжалда Б. бугу 32 тараптын кол башчыларынын бири катары белгилүү. Андагы чабыштардын биринде туткунга түшкөн Ормон ханды Б. катуу жарадар кылып, ал… Кененирээк »
МАДАМИН БЕК, Мухаммед Аминбек – 1918–20-ж. Фергана өрөөнүндө Совет бийлигин орнотууга каршы чыккан корбашы. 1919-ж. март айында Ташкендеги революцияга каршы козголоңдон кийин Ферганага качып келген орус козголоңчулары м-н бирге Наманган ш-н камаган. Май айында негизги күчүн Түштүк Кыргызстандын тоолуу аймактарына топтогон. Июль айында ага кулактардын «Дыйкандар армиясын» жетектеген Монстровдун күчү кошулган. Ош, Жалалабатты ээлеп, Анжиянды камалашкан. Сентябрдын акырында… Кененирээк »
СЫДЫКОВ Абдыкерим (1889–1938) – саясий ишмер; тарыхчы жана экономист, бир катар илимий эмгектердин автору: «Кыргыз элинин өнүгүү тарыхынын кыскача очерки» (1925), «Кыргыздардын урууларга бөлүнүшү» (1927), «Отуздардын билдирүүсү» (1925) ж. б. Кыргыз элинин социалдык жашоосу, көп кылымдардан бери салт болуп калган уруулук бөлүнүүчүлүгү жөнүндө С-дун илимий эмгектери негизинен аны республиканын саясий турмуштан четтетип койгондон кийин жазылган. Бул эмгектер кыргыз… Кененирээк »
ТОКТОГУЛ Сатылганов (1864, Кетментөбө өрөөнү, Сасыкжийде кыштагы – 1933, ошол эле жер) – кыргыз акыны, ойчул, композитор, комузчу. Кедейдин үй-бүлөсүнөн. Бала кезинен ыр-күүгө шыктуу болуп, 13 жашынан ырлары айыл арасына тарай баштаган. Революцияга чейинки ырларында «Жокчулуктун айынан», «Жүргөнүм Кабак жер болду») эмгекчи элди эзүүчүлөрдүн бетин ачып, теңсиздикке жек көрүү сезимин билдирген. Ал эл тарабында туруп, алардын таламын талышкан,… Кененирээк »
ТОГОЛОК МОЛДО (өз аты-жөнү – Байымбет Абдрахманов; 1860, Нарын өрөөнү, Куртка деген жер, азыркы Акталаа р-ну – 1942, ошол эле жер) – жазма акын, манасчы. Байымбет 14 жашка чейин атасынын тар-биясында өсүп, айткан жомокторун, ырларын үйрөнгөн. Атасы дүйнөдөн кайткандан кийин аталаш чоң абасы атактуу Музооке ырчынын тарбиясында жүрүп эр жеткен. Молдодон кат тааныган. Эл дарылап, бала окуткан. Низами,… Кененирээк »
МОЛДОБАСАНОВ Калый (1929-ж. т., Акталаа р-ну, Терек айылы) – композитор ж-а дирижёр, Кыргыз Респнын эл артисти (1974), СССРдин эл артисти (1979), Соц. Эмгектин Баатыры (1991). 1946-ж. М. Кү-рөңкөев атн. музыкалык-хореографиялык окуу жайын, 1954-ж. Чайковский атн. Москва консерваториясынын улуттук бөлүмүн, 1973-ж. Кыргыз мамл. искусство ин-тун бүтүргөн. Мусулманкулов Молдобасандын уулу. 12 жашынан эл аспаптар оркестрине катышып, анын жетекчиси П. Ф.… Кененирээк »
МОЛДО БАГЫШ Сарыбай уулу (1886, Аксы жергеси, Авлетим айылындагы Ойалма деген жер –1937, Аксы) – төкмө ж-а жазгыч акын. Үч айлыгында энеден, үч жашында атадан жетим калып, 12ге чыкканча эчки, кой кайтарып чоңойгон. Айылдагы Асан молдодон сабак алат. Андан кийин Наманган облусундагы Шоркен деген жердеги кожолордон алты жыл окуйт. Мечит, медреселерде мугалимдик кылган. 1923–28-ж. Айылдык комитетте катчы болгон.… Кененирээк »
МУКАДДАСИ Шамсидин Абу Абдаллах (946–1000) – араб географы, тарыхчысы ж-а саякатчы. М. чыгыштын көп өлкөлөрүн кыдырып чыккан. Чыг-нда Жейхани, ибн Хордадбек, Фатихтин эмгектерин да пайдаланган. Негизги китеби «Ахсан ат-такасим» же «Өлкөнү билүүнүн жолдору». Орто Азиянын ар бир шаары, айылкыштактарына чейин сүрөттөп, алардагы мектептер, мечиттер, базарлар, элдердин кесиби, тили, үрп-адаты тууралуу маалыматтарды калтырган. Кыргыздар ж-а алардын жашаган аймактары ж-дөгү… Кененирээк »
