Tag Archives: көтөрүлүш

КОКОН КӨТӨРҮЛҮШТӨРҮ – 19-к-дын 2-жарымында Кокон хандыгынын эзүүсүнө каршы көтөрүлгөн кыргыздардын күрөшү. 1871-ж. Кокон хандыгы Россиянын вассалы болгондон тартып (1868), Кудаяр хан карамагындагы элге (Фергана өрөөнүндөгү, Памир-Алайдагы кыргыз көчмөндөрүнө) алык-салыкты көбөйткөн. Ордодогу кыргыздар бийликтен четтетиле баштаган. Булардын бардыгы элдин нааразычылыгын туудурган. Сох өрөөнүнүн кыргыздары көтөрүлүшкө чыгышкан. Андан көп өтпөй Алайда көтө-рүлүш башталып, кийин Кыргызстан-дын түштүгүнүн бардык аймагында кагылыштар… Кененирээк »

ЫСЫК-КӨЛДҮК КЫРГЫЗДАРДЫН КОКОН ХАНДЫГЫНА КАРШЫ КӨТӨРҮЛҮШҮ – Кокон хандыгынын бийлигине каршы Түндүк Кыргызстандагы кыймылдар. 1842-ж. бухаралык баскынчылар Кокон ордосун ээлеп, аларга каршы чыккан кыргыз-кыпчак феодал төбөлдөрү Шераалыны хан көтөрүп жаткан саясий оор кырдаалда Ысык-Көлдү жердеген кыргыздар Каракол, Барскоон, Коңур-Өлөңдөгү кокондук чакан чептерди ээлеп, хандын төбөлдөрүн кууп жиберишкен. 50-жылдардын башында Ормон хандын демилгеси м-н Ысык-Көлдөгү кыргыздар кайра көтөрүлүп, Кокон… Кененирээк »

Кыргыз элинин тарыхындагы трагедиялуу окуяларынын бири — 1916-жылы болуп өткөн “Улуу Үркүн” эсептелинет. Орус баскынчыларынын колониялык саясатына каршы көтөрүлгөн кыргыз элинин бул көтөрүлүшү жөнүндө бир катар илимий иликтөөлөр жүргүзүлгөн. Көтөрүлүштүн катышуучулары тарабынан көптөгөн эскерүүлөр жазылган. Алардын көпчүлү Совет бийлигинин мезгилинде жазылгандыгы үчүн, советтик идеологияга жараша көтөрүлүштүн уюштуруучулары жана башчылары тууралуу эч сөз кылынбай, көтөрүлүш жалпы элдик болгон деген жалпылама жыйынтыктоолор менен чектелишет. Албетте, орус… Кененирээк »

Орус аскерлеринин Чүй өрөөнүнө жаңы жортуулу. Байтик баатырдын көтөрүлүшү. Узун-Агач салгылашуусу. Токмок, Бишкек чептерин ээлөө. Орус аскерлеринин Чүй өрөөнүнө алгачкы жүрүшү. 50-жж. аягы — 60 жж башындагы падыша аскерлеринин жортуулдары. Байтик баатырдын көтөрүлүшү. Орусиянын Жети-Сууну толук каратуу аракетинин күчөшү.

Көтөрүлүштүн себептери. Көтөрүлүштүн башталышы жана жүрүшү Алайлык кыргыздардын толкундоолору. Элдик кыймылдын күч алышы. Пулат хан. Чаткалдагы көтөрүлүш. Элдик кыймылдын экинчи этабы Элдик кыймылдын жаңы толкуну. Насрэддин хандын бийлиги. Пулат хандын хан көтөрүлүшү. Көтөрүлүштүн басылышы.

Чыгыш Түркстандын калкынын абалынын оорлошу. Көтөрүлүштун башталышы. Көтөрүлүштүн күч алышы. «Жети шаар» мамлекетинин түзулүшү. Кыргыздардын көтөрүлүшкө катышуусу.

Көтөрүлүштүн себеби жана мүнөзү. Көтөрүлүштүн башталышы.  Ноокаттык кыргыздардын кыймылы.  Кетмен-Төбөдөгү толкундоолор.

Бул көтөрүлүш XIX к. аягындагы Орто Азиядагы эн ири көтөрүлүш катары тарыхка кирген. Көтөрүлүштүн негизги себеби падышачылыктын колониялык саясаты, орус администрациясынын эзүүсүнүн, улуттук жана социалдык теңсиздиктин күчөшү болгон. Көтөрүлүшкө кыргыз, өзбек, тажик улутунун өкүлдөрү, калктын ар түрдүү социалдык катмарлары катышышкан. Кыймылга дин кызматкеринин жетекчилик кылышы, диний ураан, чакырыктарынын болушу мыйзам ченемдүү көрүнүш болгон. Анткени бул чөлкөмдүн негизги калкы көп… Кененирээк »

Түркстанды орусташтыруу колониялык-улутчул саясаттын негизи катары XX к. башында мурдагыдан да күч алган. Буга 1911-ж. 31-октябрындагы чөлкөмдүн генерал-губернаторунун областтык аскер губернаторлорго: «Жергиликтуу эл бизди келечектеги орус дыйкандарынын ишин жасай турган материал катары кызыктырат, ошондуктан аларга бүт орустарды сыйлоону канына сиңдирүу керек, эгерде кимде-ким баш ийгиси келбесе жеринен ажырап, жакырчылыктан өлөт же Россия алар менен кош айтышат», деген көрсөтмөсү… Кененирээк »

Буга чейинки чаржайыт толкундоолордон айырмаланган нукура элдик көтөрүлүш 1873-ж. жазында башталган. Ал кыймыл үч жылга созулуп, Кокон хандыгынын жоюлушуна алып келген. Фергана тургундарынын 1873-1876-жж. бул зор кыймылы тарыхта элдик кыймыл, Кокон көтөрулүшү, Полот хандын көтөрүлүшү деген аттар менен белгилүү. Бул элдик көтөрүлүштү Полот хан деген ат менен Искак Асан уулу жетектеген. 1873-1876-жж. элдик көтөрүлүштү эки чоң мезгилге бөлүүгө… Кененирээк »