МАНАП – Совет бийлигине чейинки кыргыз коомунда эл бийлеген, үстөмдүк кылуучу таптын өкүлү, өз уруу мүчөлөрүн соттоого укуктуу жана аларга уруу чабыштарында жетекчилик кылуучу уруу башчысы. Укугу жагынан бий, М. биринен-бири эч кандай айырмасы деле жок. ХVШ к. баатыр, тектүү бий гана М. деп аталган. ХIХ к. башынан М. наамы жана бийлик мураска калтырыла баштаган. Коомдогу кадыр-баркы, ата-тегине… Кененирээк »
КАЗЫ, к а д и й – мусулман өлкөлөрүндө шарият жолу менен тергөөгө алып, тийиштүү чечим чыгаруучу сот, Орто кылымдарда К. ар кыл документти күбөлөндүрүүнүн (нотариустун) да милдетин аткарган: жетимдерге көз салган же аларга көз салып туруу үчүн адамдарды дайындаган; кылмыш иштери же граждандык иштер боюнча өкүмдөрдүн аткарылышын көзөмөлдөгөн. XIX к. жана ХХ к. башында ак сөөктөр сотунун… Кененирээк »
БИЙ – көчмөн жана жарым көчмөн түрк элдеринде уруу башчысынын мансап наамы же даражасы; дубанды, аймакты бийлеген. XIX к. аягы ХХ к. башында кыргызда Б. – уруу (урук) башчысы болуу менен бирге саясий, акимдик, чарбалык жана соттук милдеттерди да аткарган; Б-дин даражасы мурас катары атадан балага өткөн. ХIХ к. биринчи жарымында Б. мансабы орто жана майда манаптарга, каада-салтты… Кененирээк »
БАЙ – кыргыз коомунун узак мезгилден бери өнүгүшүндөгү социалдык жана материалдык бөлүнүүлөрдүн бирин түшүндүрүүчү термин. Элдин материалдык жактан көбүрөөк камсыз болгон бөлүгүн көрсөтүүдө «Б». термини «Манас», «Семетей», «Сейтек» ж. б. эпостордо өтө көп кездешет. Кыргыз коому, бай-манап жана кедей-кембагал болуп бөлүнүп келгени жалпыга маалым. Элдин мындайча бөлүнүшү табигый көрүнүш. Табият адамдарды күч-кубат, акыл-эс жагынан бирдей жаратпаган сыяктуу эле,… Кененирээк »
Калыгул реалдуу жашагандыгы күмөн туудурбай турган, ошону менен бирге эле аты, иштеген иштери легендага айланып, Калыгул олуя — деген лакап ысмы аңыз кептердеги Асан кайгы, Токтогул ырчы, Толубай сынчы, Жээренче чечен, Акыл Карачач сыяктуу ысымдар менен бир катар айтылып калган улуу инсан. Болжол менен Калыгул XVIII кылымдын акыркы чейрегинин ичинде дүйнөгө келип, XIX кылымдын биринчи жарымын толук көргөн… Кененирээк »
КАЛЫГУЛ Бай уулу (1785, Ысыккөл р-ну – 1855, Чолпон-Ата) – кыргыздар арасында кеңири белгилүү ойчул, акылман. К. реалдуу жашагандыгы күмөн туудурбаган, бирок, аты легендага айланып, калк арасында Токтогул ырчы, Толубай сынчы, Жээренче чечен акылман делип үлөгөр ысымдар менен бирге айтылуучу адам. Калк арасында өзгөчө зор кадыр-баркка ээ болгондугуна карабастан Калыгул Бай уулунун өмүр жолу, чыгармалары ж-дө такталган маалыматтар аз. Мунун себеби,… Кененирээк »
