Жети-Суу жөнүндөгү эң байыркы маалыматтарды биз кытай даректеринен табабыз; андан кыйла эрте грек жана рим жазуучуларынан биз Сыр-Дарыянын ары жагындагы, ар биринин жашаган жери аныкталбаган элдердин аталыштарын гана табабыз. Кытайлыктарга Жети-Суу биздин заманга чейинки II кылымдын аягында гана, качан кытай өкмөтү кубаттуу хунндарга каршы союздаш издеп, батыш өлкөлөргө элчиликтерин жөнөткөндө белгилүү болгон. Хунндар жеңип алган элдердин катарына алгач… Кененирээк »
Моңгол бийлигинин биротоло кулашынан кийин, XVI кылымдын экинчи жарымындагы Жети-Суунун абалы жөнүндө биз дээрлик эч нерсе билбейбиз. Бизге буга чейин эч ким тарабынан изилденбеген, 1582-ж. Сейфи тарабынан жазылган, биздин билишибизче бир гана кол жазмада жеткен түрк чыгармасы айрым кызыктуу маалыматтарды берет. Ал автордун сөзү боюнча, калмактар ошол мезгилде Азияда ийгиликтерге жетишүүсүн уланта берген; калмактардын башчысын ал Алтан-хан деп… Кененирээк »
Караханилер кайсы түрк элине таандык экендигин тарыхчылар бизге айтышпайт; бирок бул эл ягма болгон деп ойлоого негиз бар, алардын башкаруучусу Караханилердеги эң эле көндүм болгон Богра-хан титулун алып жүргөн. Мындай болгондо Чүй өрөөнүнө жаңы баскынчылардын кириши бул ирет түштүк тараптан болгон. Караханилер Чүй өрөөнүндө ислам динин тез кабыл алышкан. Бул окуя жөнүндө бизге уламыш кабарлар гана жеткен. Ибн… Кененирээк »
Кытай, араб жана перс булактары батыш-түрк империясы кулагандан кийинки түрк урууларынын топтору жөнүндө кыйла так элести түзүүгө бизге мүмкүнчүлүк берет. Империяны негиздеген уруулар түрк деген аталыштан сырткары, батыш-түрктөрдү он муунга бөлгөн кытайлык кабарга карабастан, чыгыштагы сыяктуу эле, батышта да огуздар же токуз-огуздар (тагы ‘тогуз огуздар’) деп аталышкан. Чыгыш Түркстандын эң чет бөлүгүндө мамлекет түптөгөн шато (мааниси ‘талаанын’) түрктөрүн… Кененирээк »
Түрк эмирлеринин, б.а мусулман партияларынын батыштагы толук жеңиши моңгол эмирлерин мамлекеттин чыгыш бөлүгүндө өзүлөрүнүн ханын тактыга көтөрүүгө түрткөн. Бул эмирлердин ичинен эң кубаттуусу Пуладчи болуп, анын аймагы түздөн-түз түрк эмирлеринин ээлиги менен чектешкен жана азыр Манглай-Субе деген атты алган (сөзмө-сөз ‘Алдыңкы аймак’); анын курамына Чыгыш Түркстандын Кашкардан Кучага чейинки бөлүгү жана Жети- Суунун Ысык-Көлдүн түштүгүндөгү бөлүгү кирген. 1348-ж.… Кененирээк »
VI кылымда Орто Азияда жаңы көчмөн империя пайда болгон. Жаңы баскынчылар, Алтайдан чыккан түрктөр, кыска мезгилдин ичинде Улуу океандан Кара деңизге чейинки бардык элдерди өзүнө баш ийдирген. Империянын негиздөөчүсү Или-хан Тумынь 553-ж. өлгөн; Тобо хан (581-ж.) өлгөндөн кийин империя эки мамлекетке — чыгыш жана батышка ажыраган; акыркысынын борбору Орто Азиянын батыш бөлүгүндөгү кийинки көпчүлүк көчмөн мамлекеттер сыяктуу эле,… Кененирээк »
I миң жылдыктын экинчи жарымы — Түштүк Сибирде, Казакстанда, Орто Азия жана Борбордук Азнянын чек арасында алгачкы түзүлгөн байыркы феодалдык түрк мамлекеттеринин түзүлүшүнө жана өнүгүшүнө таандык. Ошондуктан бул мезгил байыркы түрк доору деп аталат. Ушул доордо бул аймактарда алгачкы феодалдык мамилелер түзүлө баштайт. VI . орто ченинде Борбордук Азияда Кыргызстандын тарыхында көрүнүктүү роль ойлогон биринчи түрк мамлекети түзүлгөн.… Кененирээк »
VII к. башында Батыш Түрк кагандыгы «Он ок эли» мамлекетинин аты менен аталган. Ашина династиясыньш мамлекет башчыларынын расми титулдары болуп түрктүн «жабгу каганы» же «он ок элинин каганы» эсептелинген. Мамлекеттин аты да, кагандардын официалдуу титулдары да жетекчи абалды «он ок бодун» («он ок эли») ээлеп турганын далилдеп турат. Себеби бул эл Борбордук Азиядан келген түрк урууларынан эмес, Теңир-Тоонун жергиликтүү… Кененирээк »
VIII к. баш ченинде Батыш Түрк кагандыгынын урандыларында Түргөштөрдүн мамлекети пайда болду. Түргөштөр «он ок элинин» дулу конфедерациясына киришкен жана Чүй менен Иле дарыяларынын аралыгын ээлеп турушкан. Алар «сары түргөш» жана «кара түргөш» урууларына бөлүнүшүп, төбөлдөрү өз ара атаандашып турушкан. «Сары» түргөштөрдүн уруу башчысы Үч-элиг каган (704706-жж.) жаңы династиянын негиздөөчүсү болуп калган. Ал Суяб шаарын ээлеп, анда өзүнүн… Кененирээк »
