АРИСТОТЕЛЬ Стагрит

АРИСТОТЕЛЬ Стагрит (б. з. ч. 384–322) саясат проблемаларын өзүнүн эки китебинде «Саясат», «Афиндик полития» (саясат) караган. Өзүнүн саясий изилдөөлөрүндө А. адамзат коомдук турмушунда теңсиздик бар экенин делилдеп, анын негизинде кулчулук жатат деп жазган. Жаратылыш өзү бирөөн бийликчил, өкүмчүл, башкаларын бийликке баш ийдирип, кул кылып жараткан. Кулчулук бул фундамент, мамлекеттин пайда болушуна негизги шарт. Зериктирип жиберүүчү эмгек жашоонун жардамчысы болгону менен эркин граждандарды мамлекеттик ишке катышуусуна тоскоол болот. Мамлекет адамдардын ортосунда кандайдыр бир келишүүнүн жемиши эмес, алардын эркин бириктирип туруучу база эмес. Ал табигый жол менен пайда болгон тарыхый түзүлүш. Мамлекет үй-бүлөдөн жана отурукташуудан өнүгүп чыкты.
Адамдардын байланышынын эң жогорку такталган формасы катары жыргалдуу жашоого жетиш максатында биримдикке биригишкен ички максат катары пайда болду. А. – мамлекеттин маңызы укукта жатат деп көрсөткөн. Себеби укукта граждандардын жалпы биргелешкен кызыкчылыгы бекемделет жана бекитилет. Ошондуктан укуктун милдети – индивиддердин укук байланышында болгон өзүн канааттандырылышына жардам бериши, укуксуз бардыгы өзгөрүлөт,
бардык жерде адамдардын бирдей укугу жок деген. Укук да ар түркүн ченем менен өлчөнөт, бай адамдардыкы бир башка, жардылардыкы бир башка. А. мыйзамды эки категорияга ар бир элдин түзгөнүнө жараша бүлгүн: жалпы – табигый жана жекече. Жалпы мыйзам жекече мыйзамдан жогору турат. Ал теңештирүү үчүн күрөшкөн. Эквивалент принциби менен жетектелет. Грециялык мамлекеттүүлүктөн саясат, укук институттарында үзгүлтүксүз өзгөрүүлөр болуп
турганын көрсөттү. Бул өзгөрүүлөр менчикти бөлүштүрүүлөр менен тыгыз байланышта.Толуктоолор көңтөрүшкө өсүп өтүп кетүү мүмкүнчүлүгү аны коркутту. Эгерде революция болсо кул ээлөөчүлүк түзүлүштү талкалап салмак. Анан ал бардык эски мыйзамдын өзгөрүшүнүн коркот, өзгөрүүлөрдөн пайдасынан зыяны көп. Кандай гана өзгөрүүлөр болбосун
мыйзамды күчтөн тайытат жана бийликти укпай калат. Ал жеке менчик принцибин колдогон, ошонун негизинде топтошкула, бириккиле деп үндөгөн. Кандай гана мамлекет болбосун граждандар үчкө: байлар, орточо абалдагылар, колунда жокторго бөлүнөт. Кул ээлөөчүлөрдүн ортоңку катмарына, өзгөчө жер-чарбагерлик демосторго социалдык саясий жактан баш ийсе, аларды кадырласа мамлекетте жыргалчылык түзүлөт деп ишендирген.

«Саясат таануу» энциклопедиялык окуу куралы.
Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору
Кыргыз республикасынын билим берүү министрлиги
Жусуп баласагын атындагы кыргыз улуттук университети