Метка: философия

ИНТЕЛЛЕКТ (лат. intellectus — акыл, эс) — акыл, ой жүгүртүүгө болгон жөндөмдүүлүк, сезим органдары тарабынан кабыл алынган нерселерди билимге айландырган же мурдагы билимди сынга алган ж-а анализдеген акыл-эстин функциялары (салыштыруу, абстракция, түшүнүктөрдү, пикирлерди, ой бүтүмдөрүн ж. б. пайда кылуу). Орто

ЖОК НЕРСЕ (Ничто) — бир катар философиялык системаларда конкреттүү маңыздын же болмуштун жоктугун же жашабастыгын белгилеген категория. Онтологиянын бар нерсе, маңыз, болмуш өңдүү түшүнүктөрүнө каршы келет. Философиянын тарыхында Ж. н. көп учурда жок болмуш түшүнүгү м-н тең маанилеш түшүнүк катары

ТАРЫХЫЙ ЖАНА ЛОГИКАЛЫК (историческое и логическое) — теориялык философиянын түшүнүктөрү. Философиянын тарыхында Т. ж-а Л-лык кубулуштардын өз ара алакасына Аристотель кайрылган. Анын окуусунда Т. ж-а Л-лык акыл м-н сезимдик кабыл алуулардын айкалышуу проблемасы катары берилген. Т. ж. Л-тын өз ара

ФАШИЗМ (итал. fascismo -байлам, бирикме, уюм) — тоталитардык типтеги социалдык — саясий кыймылдар, идеологиялар ж-а мамлекеттик режимдер. Ф-тик өлкөлөр демократияга ар дайым каршы болуп келишкен, анын ичинде коммунизмге прогрессивдик уюмдарга каршы багытталган. Биринчилерден болуп Италияда 1922-ж ф-тик түзүлүш орногон, андан

ШЛИК Мориц (1882-1936) — австрия философу, физик ж-а логик; Росток, Кил, Венада, 1931-1932-ж. Берлиде (Калифорния ун-ти) профессор; Вена штриминин негиздөөчүсү; эмпирикалык реализмдин өкүлү. Р.Карнап м-н Л. Витгенштейндин таасирин алуу м-н, ал негизинен акыйкат проблемасын, таанып-билүү теориясын, логика м-н математиканын априордуу мүнөзү

ИНСТРУМЕНТАЛИЗМ — билимдерди, анын ичинен илимий билимдерди адамдын ишмердүүлүгүнүн негизги куралы деген философиялык көз караш. Адамдын тажрыйбалык ж-а теориялык билимдерин системалаштыруу аркылуу И. дүйнө тууралуу чыныгы теориялык билимдерден куралган философиялык реализмге каршы чыгат. И. илимий билимдердин ж-а чындыктын объективдүүлүгү тууралуу

ЖЕР ЖҮЗҮНДӨГҮ АДАМЗАТ (Вселенское человечество) — негизги эки мааниси бар философема: 1. Коомдук, социалдык жаратылышы бирдей жалпы белгиси ж-а кызыкчылыгы бар бардык адамдардын жыйындысы. Адамзаттын жалпы кызыкчылыгы болуп жер жүзүндөгү жашоону улантуу, чогуу тиричилик кылуу, дүйнөлүк цивилизацияны, маданиятты өнүктү-рүү үчүн

ТАРЫХЫЙ МАТЕРИАЛИЗМ — марксизмдин социалдык-философиялык теориясы. 20-к-дын ортосунан тартып К. Маркс, Ф. Энгельс, К. Каутский, Г. В. Плеханов, В. И. Ленин, А. Лабриола, А. Грамши ж. б. тарабынан иштелип чыккан. Т. м. коом ж-а анын тарыхы тууралуу бүтүндөй бир окуунун

ФЕОДАЛИЗМ (лат. feodum — ээлиги) Ф. термини 18-к. аягында Француз революциясынын алдында келип чыккан ж-а “эсин тартип” (абсолюттук монорхия, дворяндардын үстөмдүгү) деген түшүнүктү билдирген. Марксизмде Ф. капитализмге чейинки коомдук — экономикалык формацияны белгилешет. Азыркы тарых илиминде Ф. орто кылымдардагы батыш

ШОПЕНГАУЭР Артур (1788-1860) — немис философу. Берлинде үзгүлтүк-кө учураган педагогдук иштен кийин (1820-жылдан тартып) Франкфурт-на-Майнеде (1832-жылдан баштап) приват-доцент болуп иштеген. Анын философиясы эки жобого негизденет: 1) дүйнө-өзүндө уюган эрк; г) дүйнө — мен үчүн көрүнгөн элес (башкы чыгармасы — «Дүйнө