Метка: философия

ЭНГЕЛЬС Фридрих (1820-1895) — марксизмди негиздөөчүлөрдүн бири, улуу теоретик ж-а пролетар революционери, Маркстын досу ж-а соратниги. Текстиль фабрикантынын үй-бүлөсүндө туулган. Бремендеги шаардык мектепте, андан соң Эльберфельдде (1834-37) гимназияда окуган. Атасынын кыстоосу м-н гимназияны таштоого туура келген, анткени коммерциялык ишке киришүү

ЗАТТАШТЫРУУ (Овеществление) — товарды өндүрүүгө ж-а социалдык мамилелерди жеке мамилелерден буюмдук мамилелерге айландыруунун тарыхый өзгөрмөлүү формасы. Мында адам даяр ролду аткаруучуга, буюмдарды өндүрүүнүн каражатына айланат, адамдын ишмердүүлүгү ага үстөмдүк кылган шарттардан көз каранды болуп калат ж-а чыгармачыл эмес функцияларды аткаруу

ТЕРЕҢДЕТИЛГЕН ПСИХОЛОГИЯ — азыркы ар кыл чет элдик психология багыттарынын аталышы; ал өз изилдөөсүнүн предмети кылып адамдын түпкү күчүн, кызыгуусун ж-а тенденциясын алып, аң-сезимдин үстүнөн кайпып өткөн процесстерге каршы коет. Т. П-нын чеги так баамдалбайт: ар түрдүү агымдар м-н мектептерди

ЧЫГЫШ-БАТЫШ (Восток-Запад) — маданий, социалдык, философиялык, руханий-психологиялык системалардын бири-бирин аныктоосунун формасы, адамдын ишкердүүлүгү м-н ой-жүгүртүүсүндөгү эки башка түрлөрдүн карама-каршылыгы ж-а байланышы. Ч. м-н Б-тын бинардык оппозициясы ар түрдүү каралат. Мис., философияда (мистицизм-рационализм), экономикада (агрардык-индустриалдык), коомдо (коллективдүүлүк-индивидуалдуулук), жүрүм-турум эрежесинде (баамдоочулук-активдүүлүк) ж.

ЭРКТИН ЭРКИНДИГИ (Свобода воли) — адамдын өз иш-аракетин өзү аныктоо жөндөмдүүлүгү. Байыркы грек маданиятында Э. э. философиялык түшүнүккө караганда юридикалык түшүнүктү көбүрөөк билдирген. Эркин адам — бул өзүнүн ата-бабаларынын жеринде жашап жаткан адам, анын карама-каршысы — бөтөн жерге алынып кетип,

ЗАТ (Вещество) — материянын физикалык талаадан (поле) айырмаланып, тынч абалдагы, массага ээ болгон түрү. З-тын тынч абалдагы массасы нөлгө барабар болгон элементардык бөлүкчөлөрдөн (негизинен электрон, протон, нейтрон) турат. «Материя» — философиялык, ал эми З. физика ж-а химиялык мааниде колдонулат. Жөнөкөй

ТИЛ — адамдардын байланыш каражаты катары кызмат кылган белгилердин системасы. Т-дин жардамы м-н дүйнөнү таанып билүү ишке ашырылат. Т. табигый ж-а жасалма болушу мүмкүн. Күндөлүк турмушта пайдаланылчу Т. табигый тил деп, ал эми кандайдыр бир өзгөчөлүү маселелерди түшүндүрүүчү, тар чөйрөдө

ЧЫНДЫК (истина) — аң-сезимден сырткары ж-а ага көз каранды болбой жашаган объективдүү реалдуулукту адекваттуу (туура) чагылдырган, анын маани-маңызына дал келген билим. Адекваттуулук деп аң-сезимдеги образдын объектке дал келүүсүн аташат. Ч. объективдүү ж-а субъективдүү жактарга ээ. Ч-тын субъективдүүлүгү анын адамдын аң-сезиминде

ИНТЕРПРЕТАЦИЯ (лат. interpretatio — чечмелөө, түшүндүрүү) — математикалык логикада, философияда ж- а илимдин методологиясында кандайдыр бир теориядагы элементтерге (формулаларга, символдорго, сүйлөмдөргө ж. б.) берилген маани-маңыздардын, чечмелөөлөрдүн ж-а түшүндүрүүлөрдүн жыйындысы; герменевтикада И. деп тексттерди чечмелөө, алардын маани-маңызын аныктоо же калыбына келтирүү

Кыргыздар байыртадан залкар акындарга, комузчуларга, обончуларга ж-а ойчулдарга бай. Ошондой заманачы акындардын бири ойчул Арстанбек Буйлаш уулу. (1824-1978). Ырчы катары 16 жашында таанылат. Арстанбектин чыгармачылыгында орчундуу теманы заман ырлары — “Тар заманы” түзөт. “Тар замандын” өзүнө таандык обону, күүсү, кайрык