Метка: философия

СИНТЕЗ (гр. synthesis — биригүү, айкашуу, түзүлүү) — тажрыйбалык иш-аракеттерде да, таанып-билүү процессинде да, ишке ашырала турган, нерсенин түрдүү жактарынын ж-а элементтеринин (бөлүктөрүнүн) бир бүтүндүккө биригүүсү. Мында С. аны м-н тыгыз байланышта турган анализге (нерсени аны түзүүчүлөргө ажыратуу) карама-каршы келет.

ТАРЫХЫЙ МАТЕРИАЛИЗМ — марксизмдин социалдык-философиялык теориясы. 20-к-дын ортосунан тартып К. Маркс, Ф. Энгельс, К. Каутский, Г. В. Плеханов, В. И. Ленин, А. Лабриола, А. Грамши ж. б. тарабынан иштелип чыккан. Т. м. коом ж-а анын тарыхы тууралуу бүтүндөй бир окуунун

ФЕОДАЛИЗМ (лат. feodum — ээлиги) Ф. термини 18-к. аягында Француз революциясынын алдында келип чыккан ж-а “эсин тартип” (абсолюттук монорхия, дворяндардын үстөмдүгү) деген түшүнүктү билдирген. Марксизмде Ф. капитализмге чейинки коомдук — экономикалык формацияны белгилешет. Азыркы тарых илиминде Ф. орто кылымдардагы батыш

ШОПЕНГАУЭР Артур (1788-1860) — немис философу. Берлинде үзгүлтүк-кө учураган педагогдук иштен кийин (1820-жылдан тартып) Франкфурт-на-Майнеде (1832-жылдан баштап) приват-доцент болуп иштеген. Анын философиясы эки жобого негизденет: 1) дүйнө-өзүндө уюган эрк; г) дүйнө — мен үчүн көрүнгөн элес (башкы чыгармасы — «Дүйнө

ИНСТИТУЦИОНАЛИЗМ (фр. institution, лат. institutum — түзүлүш, орнотуу). 20-к-дын 20-30-жылдарында Францияда М. Ориу, Ж. Ренар тарабынан буржуазиялык саясий илимдин ж-а конституциялык укуктун багыттарынын бири катары калыптанган. И-дин негизги проблематикасы — коомдогу, буржуазиялык коомдогу саясий бийлик. И. «институция» И-дин көз карашы

ЖЕКЕЛИК ЖАНА ЖАЛПЫЛЫК (единичное и общее) — өзүлөрүнүн эриш-аркактыгы м-н мыйзам ченемдүүлүк м-н кайталанып туруучу ж-а кокустан да кездешүүчү адам ишмердигинде стандарттуу ж-а уникалдуу, турмушта адаттагыдай ж-а күтүлбөгөндөй жолуга берүүчү дүйнө кубулуштарындагы окшоштуктар м-н айырмачылыктардын тең салмактуулугун туюндурган философиялык категориялар.

ТАРЫХЫЙ МЕКТЕП (историческая школа) — 19-к-дын ортосунда Германияда пайда болгон саясий экономиянын багыты. Т.м-тин негиздөөчүсү катары Ф. Лист аталып жүрөт. Анын В. Рошер, Б. Гильдебранд, К. Книс ж. б. теоретиктери саясий экономияга тарыхый методду киргизүүгө кылган аракеттери үчүн аталган багыт

ФИЛОСОФИЯ (гр. phileo — сүйүү, sophia — макулдуулук) — дүйнөгө ж-а адамдагы адамдын ээлеп турган ордуна карата көз караштардын, идеялардын системасы; дүйнөгө болгон көз караш. адамдын дүйнөгө карата таанып билүү, социалдык — саясий, баалуулуктар, этикалык ж-а эстетикалык мамилесин изилдейт. Ф.

ШПЕТ Густав Густавович (1879-1940) — орус философу, Э. Гуссерлдин феноменологиясын улантуучу; Москва университетинин профессору (1918-жылдан). Анын илимий кызыгуусунун багыты: илим тарыхы м-н методологиясынан тартып эстетика м-н психологияга чейин болгон. Азыркы европалык 17 тилде билүү м-н философия, психология, логика ж-а эстетика

ИНСТИНКТ (лат. instinctus — дүүлүгүү, делөөрүү) — 1. психикалык ишмердүүлүктүн формасы, жүрүм-турум тиби. 2. Жаныбарлардын жүрүм-турумундагы тубаса, тукум куучулук мүнөзүндөгү дүүлүгүү формалары. Сырткы дүүлүктүргүчтөрдүн таасири астында аталган формалар дароо эле пайда болот да, жаныбарлардын жүрүм-турумундагы тигил же бул деңгээлдеги жөнөкөй