Метка: философия

ШЕЛЕР Макс (1874-1928) — немец философу; Кельнда (1919-1928), Франкфурт (1928) профессор; Эйкендин шакирти. Ш. Гуссерлдин феноменологиялык методун этика, маданият философиясы ж-а дин чөйрөсүнө көчүрүп келип, ыймандык дөөлөттөрдү «өзгөрбөс «маңыздары» катары чагылдыруу м-н Канттын формалдык этикасына дөөлөттөр ж-дөгү материалдык окууну карама-каршы

ИНТЕРИОРИЗАЦИЯ (лат. interior — ички) — адамдын психикасынын ички структурасын сырткы социалдык ишмердүүлүктүн формаларын өздөштүрүү аркылуу калыптандыруу. Аталган түшүнүк француз психологдору Пьер Жан, Жан Пиаж, Анри Валлон тарабынан илимге киргизилген. Аталган авторлор И. түшүнүгү аркылуу индивиддер ортосундагы мамилелердин психиканын ички

ЖУМАГУЛОВ СУЛАЙМАН (1923-ж. т., Талас обл., Талас р-ну, Көпүрөбазар айылы) — физик-математик, философия илимдеринин кандидаты (1968), проф. (1991). 1953-ж. КМУнун физика-математика факультетин бүткөн. 1953-58-ж. партиялык кызматтарда иштеген. 1958-жылдан КМУнун диалектикалык материализм кафедрасында аспирант, улук окутуучу, доцент, кафедра башчысы. 1977-86-ж. Ош

ТҮШ КӨРҮҮ — көзгө элестөөлөр ж-а баштан өткөргөн субъективдүү көрүнүштөр м-н коштолуучу түш көрүү учурундагы дайыма боло бере турган кадыресе психикалык процесс. Психиканы ж-а организмди турукташтыруу Т. к-нүн негизги кызматы болуп саналат. Адамдын жан дүйнөсүндөгү өзгөчө көрүнүш катары Т. к.

ШЕЛЛИНГ Фридрик Вильгельм — Иозеф (1775-1854) — немец философу; Йенде, Вюрцбургда, Эрла Генде, Мюнхенде ж-а Берлинде окутуучу болгон. Немец идеализминин көз карашынан алганда ал (Фихте ж-а Гегель м-н бирге анын негизги өкүлдөрүнөн болуу м-н) бул багытты романтикалык өңүттө өнүктүргөн; өз

ИНТЕНЦИОНАЛДУУЛУК (интенциональность) (лат. intentio — умтулуу, тенденция, максат коюу, далалаттануу, ниет) — аң-сезимдин предметтерге, дүйнөгө бурулушу; аң-сезимдин предметтерге маани-маңыз бериши ж-а сезип-туюуларды чечмелеп, түшүндүрүүсү. Схоластикада кеңири пайдаланылган И. термини учурдагы философияга австриялык философ Франц Брентано (1838-1917) тарабынан киргизилген. Брентано үчүн

ЖУМАГУЛОВ Мааметайып (1949-ж. т., Нарын обл., Акталаа р-ну, Карабүргөн айылы) — философия илимд. доктору (1994), проф. (1997). Пржевальск мамл. пед. ин-ттун физика-математика факультетин бүткөн (1970); 1970-73-ж. о. эле ин-ттун философия ж-а ил. коммунизм кафедрасында окутуучу. 1973-76-ж. КМУда аспирант. 1976-91-ж. Кырг-н

УБАКТЫЛУУ ЛОГИКА (Временная логика) — чыныгы мааниси убакыттын тигил же бул белгилүү кырдаалында (аралыгында) объектин жашоосунун байланышын көрсөткөн, айтылган пикирлердин операцияларын изилдөөлөрдө формалдуу-логикалык эсептөөлөрдө колдонулуучу математикалык логиканын багыттарынын бири: чыныгы мааниси убакыттын параметринен көз каранды болгон пикирлерди «убактылуу» пикирлер деп

ШИЛЛЕР Фридрих (1759-1805) — улуу немис акыны, философу ж-а тарыхчысы. Жаш кезинде, бир жагынан Лейбниц м-н Вольфтун экинчи жагынан Шефтсбери м-н Руссонун философиясынын таасирин алган. 1790- жылы Шиллер Канттын философиясы м-н жакындан таанышып, аны терең окуп-үйрөнсө да, аны м-н толук

ИНТЕЛЛИГЕБЕЛДҮҮ (лат. intel-ligibilis — түшүнүлгөн, ойлонулган, ойдогу) — И. дүйнөгө таандык нерселерди интеллекттин же акыл-эстин жардамы аркасында гана түшүнүү; И. Канттын пикири б-ча И-лүк деп сезимдер аркылуу эмес, акыл-эс м-н гана түшүнүүгө мүмкүн болгон нерселер. И. дүйнө деп рухий чындыкты